گاهی لحظاتی شکل میگیرد که تلختر از هر رویداد نظامی است؛ لحظاتی که یک کشور نه بهواسطه تصمیمگیری مسئولان خود، بلکه تحت فشار و طراحی قدرتهای بیرونی مجبور میشود مسیر آیندهاش را بپذیرد و امضا کند.
این وضعیت، که میتوان آن را «تحمیل تصمیم» نامید، امروز دقیقاً در قبال اوکراین در حال رخ دادن است.
۱. تعیین سرنوشت یک کشور بدون حضور مؤثر دولت
آن آنچه این روزها در مورد اوکراین مشاهده میکنیم، نمونه کلاسیک مداخله قدرتهای بزرگ است: ابتدا خطوط توافق، طراحی آینده، چارچوب امنیتی و حتی شکل جغرافیایی آینده اوکراین در پایتختهای غربی و شرقی تعیین میشود، سپس از دولت کییف خواسته میشود که صرفاً در جلسه نهایی حضور یابد و امضا کند.
بهبیان دیگر، نقش «بازیگر اصلی» از اوکراین گرفته شده و این کشور به «موضوع مذاکرات دیگران» تبدیل شده است. این، تلختر از جنگ است. چرا؟ زیرا جنگ همهچیز را ویران میکند، اما سلب اختیار، هویت و استقلال سیاسی را میفرساید.
۲. نتیجه اعتماد متوهمانه به غرب
هر قدرت بزرگی، قبل از هر چیز منافع خود را میبیند.
اوکراین از سال ۲۰۱۴ به امید حمایت امنیتی غرب، وارد بازی خطرناکی شد: پیگیری پیوستن به ناتو قرارگرفتن در خط مقدم رقابت آمریکا و روسیه بدون دریافت ضمانت امنیتی سخت غرب، اوکراین را بهعنوان «اهرم فشار» در برابر روسیه پشتیبانی کرد، اما ضمانت امنیتی واقعی نداد.
نتیجه این سوءمحاسبه راهبردی، امروز به مرحلهای رسیده که سرنوشت کشور در بیرون از مرزهایش تعیین میشود. این همان چیزی است که میتوان آن را اعتماد اشتباه به وعدههای ژئوپولیتیکی غرب نامید.
۳. سازوکار تحمیل قدرت
قاعده تغییرناپذیر سیاست جهانی اوضاع اوکراین نه استثناست، نه اولین بار تاریخ چنین صحنههایی دیده است. از کنفرانس یالتا تا تقسیم لهستان و حتی ساختار سیاسی عراق پس از ۲۰۰۳، همگی نشان میدهند که:
وقتی یک کشور درگیر رقابت قدرتهای بزرگ میشود، استقلال عملیاش به شدت کاهش یافته و تصمیمات اصلی بیرون از مرزهایش گرفته میشود.
قدرت، اخلاق نمیشناسد؛ منافع میشناسد.
۴. پیام روشن برای سیاستورزان داخلی
واقعیت تلخ اوکراین هشداری مهم برای تمام جریانهایی است که تصور میکنند تکیه یکطرفه به آمریکا یا غرب میتواند تضمینکننده امنیت و توسعه باشد. غربگرایان داخلی که مدام پالس مذاکره به آمریکا میدهند، باید بدانند: قدرتهای بزرگ هرگز منجی نیستند. هیچ کشوری را بدون دریافت امتیازهای عمیق حمایت نمیکنند.
وابستگی سیاسی، مقدمه از دست دادن اختیار در بزنگاههاست. اعتماد متوهمانه به غرب، اوکراین را به نقطهای رساند که اکنون آیندهاش نه در پارلمان کییف، بلکه در میزهای مذاکرات واشنگتن، بروکسل و مسکو رقم میخورد.
۵. درس اصلی؛ اتکا به قدرت ملی
کشوری که میخواهد در تلاطم رقابتهای جهانی بقا و عزت داشته باشد، باید سه اصل را رعایت کند: استقلال تصمیمگیری موازنهسازی هوشمندانه میان قدرتها تقویت توان داخلی (اقتصاد، سیاست، دفاع، انسجام اجتماعی) هیچ قدرت خارجی، جایگزین این سه رکن نیست.
جمعبندی
آنچه بر اوکراین میگذرد، تنها یک بحران سیاسی یا نظامی نیست؛ یک هشدار تاریخی است: وقتی کشورها اختیار آیندهشان را به وعدههای بیرونی میسپارند، دیر یا زود به نقطهای میرسند که دیگران برایشان تصمیم میگیرند. این تلختر از هر شکست نظامی و سیاسی است.
برای عضویت در کانال ایتای آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر اینجا را کلیک کنید
بسته های آموزشی پیشنهادی برای استفاده علاقمندان،دانشجویان، اساتید و پژوهشگران محترم :
لیست کامل فرم های ترجمه شده مدیریت پروژه بر اساس راهنمای PMBOK
راهنمای آماده سازی و دفاع موفق از رساله دکتری
بسته جامع آموزشی مدیریت دولتی و حکمرانی
بسته جامع آموزشی مدیریت منابع انسانی
بسته جامع آموزشی مدیریت استراتژیک
بسته آموزشی مدیریت رفتار سازمانی

