تحلیل پویایی سیستم

يكـي از بهترين رويكردها در بررسي و تحليل روابط متغيرها و مقولات تاثير گذار بر رفتار پديده ها ، به ويژه در مدیریت، پويايي شناسي سيستم است كه مي تواند در شبيه سازي رفتار پديده ها خصوصـاٌ در هنگـام پيچيده بودن آنها مورد استفاده قرار گيرد. اساس روش پویایی شناسی سیستم، درک رفتار متقابل پديده ها بر يکديگر در طول زمان است که اين رفتار معمولا براساس يک الگوی غالب رفتاری در طی زمان شکل می گیرد. روش شناسي پويايي سيستم به دنبال به كارگيري تمام جزئيات داخلي، خارجي يا تصادفي محيط حقيقي براي پيش بيني در مدت زمان كوتاه نيست، بلکه بررسي الگوي رفتاري و پويايي سيستم حقيقي در بلند مدت را مدنظر دارد. هدف کلی از یک مطالعة پویایی شناسی سیستم، درک چرایی و چگونگی پویایی تولید و جستجوی سیاست هایی برای بهبود عملکرد سیستم است.

پويايي شناسي سيستم

پويايي شناسي سيستم روشي است كه نظريه بازخورد اطلاعات و كنترل را به منظور بررسي فرايندهاي سازماني بكار مي گيرد. فرض زيربنايي در اين روش آن اسـت كـه مـي تـوان شرايط پيچيده دنياي واقعي را مي توان بر اساس عوامل و جريان هايي از روابط بين آن عوامل تشـريح كرد. به طور كلي دو هدف اصلي كه روش پويايي شناسي سيستم دنبال مي كند، عبارتند از:

روش پویایی شناسی سیستم با توجه به روابط علی و معلولی و تکیه بر اصل بازخور ، اثرگذاری متغیرها بر يکديگر را در قالب متغیرهای سطح ، نرخ و کمکی مدل سازی می کند. روش پويايی شناسی سیستم ارتباط بین پديده ها را به صورت فرآيندی وابسته به ساير متغیرها و براساس حلقه های بازخور در نظر می گیرد. بنابراين در شرایط واقعی، هر معلول ضمن اثرپذيری از علل مختلف ممکن است که بر يک يا چند علت تأثیر گذاشته و اثر آن نیز به عنوان يک نتیجه پس از يک دوره زمانی به شکل بازخور به آن عامل ارجاع شود.

استرمن (2000) یک الگوی 5 مرحله ای ای کاربرد روش پویایی شناسی سیستم در مدل سازی مسائل مختلف پیشنهاد کرد. اين روش شناسی مورد توجه بیشتر محققین قرار گرفته است. مراحل این الگو شامل:

مرحله اول

تعریف متغیرهای کلیدی: در اين مرحله با توجه به روابط سیستمی بین متغیرها ، وضعیت هر متغیر از نظر نوع و اثرگذاری بر سایر بخش ها بر حسب روابط علی و معلولی مشخص می شود.

مرحله دوم

مدل سازی روابط بین متغیرها: در اين مرحله ارتباط متغیرها با يکديگر در قالب نمودارهای علی و معلولی تعريف شده و با توجه به اين روابط، الگوی حلقه ای بین متغیرها و قطبیت آنها تعريف می شود، سپس اثرگذاری متغیرها بر يکديگر بر اساس توابع کمّی و رياضی بیان می شود.

مرحله سوم

اعتبار سنجی رفتار مدل

مرحله چهارم

شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل: پس از اطمینان از صحت روابط متغیرها ، رفتار مدل در افق مورد نظر شبیه سازی و وضعیت متغیرهای مدل برای دوره های آينده مشخص می شود. سپس سیاست ها و پیشنهادهای لازم بر اساس سناريوهای مختلف ارائه می شود.

مرحله پنجم

ارزيابی سیاست ها بر مدل (سناریوسازی): در اين مرحله با تعريف استتراتژی های جديد، اثرات اين سیاست ها بر رفتار سیستم در قالب سناریوهای مختلف بررسی می شود.

بعد از طراحی الگوی سیستم دينامیکی و تعريف ارتباط متغیرها با يکديگر، اعتبار مدل ارزیابی می شود. بطورکلی اعتبار در مدل هاي پويايي شناسي سيستم به دو گونه اعتبار ساختاري و اعتبار فنی تقسیم می شود. اعتبار ساختاري به معنـاي ايجـاد روابطـي در مـدل اسـت كـه بـه گونـه اي رسـا و كـافي نشان دهنده روابط جهان واقعي (با درنظرگیری هدف مطالعه) باشند. اعتبـار رفتـاري بدين معني است كه رفتار مدل به اندازه كافي نشان دهنده رفتار پديـده در جهـان واقعـي باشـد. اعتبـار رفتاري وجود نخواهد داشت مگر آنكه مدل از اعتبار سـاختاري مناسـبي برخـوردار باشـد. متـداول ترين تست ها شامل؛ مقايسه با نقاط مرجع، پايداري تحت شرايط حـدي و آنـاليز حساسـيت مـي باشـد (اولیویا،2003).

حال نظر به اهمیت بکارگیری رویکرد تحلیل پویایی سیستم در رساله های دکتری و برخی از پایان نامه های کارشناسی ارشد، آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با همکاری گروهی از پژوهشگران زبده و مجرب، خدمات زیر را ارائه می نماید