واکاوی مفهوم آینده پژوهی

مطالعات آینده، آینده پژوهی و آینده نگری موضوع جدیدی نیست و بشر به واسطه برخورداری از عقل و خرد و میل به جاودانگی و رقابت، از دیرباز به فکر آینده خود، فرزندان، خانواده، کسب و کار، محله، جامعه، کشور و جهان بوده و سعی کرده است برای آینده و اتفاق های آن آمادگی داشته باشد. تلاش برای شناخت آینده سابقه ای کهن در فرهنگ بشر دارد و ریشه بسیاری از آداب، رسوم و سنن تاریخی نظیر ستاره شناسی، غیب گویی، کف بینی و طالع بینی در آن نهفته است. تفاوت عمده آینده نگری انسان معاصر با انسان ها و فرهنگ های گذشته، نظام مندی و رعایت اصول علمی در مطالعات آینده است. در این میان آنچه در نیم قرن گذشته آینده پژوهی را به شکل امروزی ضروری کرده است نرخ تغییر است. هرچه نرخ تغییر و تحول در جامعه بیشتر شود به همان نسبت، عدم قطعیت ها بیشتر می شود و آینده پژوهی اهمیت بیشتری پیدا می کند(مهدی،1392).

هدف اصلی آینده پژوهی، خلق آینده مطلوب با توجه به نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدها است. با ورود به عصر دانش و تأسیس سازمان ها و نهادهای دانش بنیان، نرخ تغییر با شتاب بیشتری افزایش پیدا کرد و شناخت آینده برای موفقیت، بقا و توسعه به یک ضرورت و الزام مبدل شده است. امروزه، آینده پژوهی به معنای دانش و معرفت شکل دادن به آینده مطلوب به شیوه آگاهانه، فعال و پیش دستانه تلقی می شود (مافی،1390).

در تعریفی دیگر عنوان شده است که آینده پژوهی، دانش- فناوری نوپدیدی است که به لحاظ گستردگی و تنوع حوزه های همپوشان و مرتبط، دستاوردهای بسیار مهم و راهبردی برای کشورها و جوامع داشته است. امروزه یکی از مهمترین ابزارهای سیستمی و کل نگر در عرصه های سیاست گذاری، تصمیم سازی و راهبردنگاری، آینده پژوهی است (قربانی،1391).

آینده پژوهی، دانش شکل دادن به آینده مطابق با آرمان های مطلوب یک سازمان یا جامعه است. آرمان خواهی نیز از تمایل فطری انسان و جامعه انسانی است. اما تصور نیل به آرمان ها بدون ملاحظه واقعیت های موجود در گذشته و حال یا پدید آمده به وسیله دیگران، یک رؤیاپردازی بی حاصل است. آرمانگرایی با رویکردی هنجاری و ارزش بنیان با مجموعه ای از بایدها و نبایدها به سوی آینده مرجح گام برمی دارد. در مقابل، واقع گرایی با درک واقعیت ها با مجموعه ای از هست ها و نیست ها با رویکرد اکتشافی به آینده های محتمل توجه دارد(بهروزی لک و مخلص الائمه،1391).

صالحی کردآبادی (1391) عنوان می دارد آینده پژوهی به منزله یک حوزه میان رشته ای، امکان شناسایی رویدادها و روندهای مؤثر در شکل گیری تحولات آینده و دستیابی به تصویری روشن از آینده را فراهم می کند. با توجه به نبود امکان پیش بینی و تعریف آینده در قالبی معین، موفقیت سازمان ها در گروی درک سریع متغیرهای محیطی و پیش بینی فرصت ها و تهدیدها و کسب آمادگی های لازم برای مواجهه با آن هاست.

منابع

بهروزی لک، غ؛ مخلص الائمه، ف(1391)، نسبت آرمان گرایی و واقع گرایی در آینده پژوهی اسلامی. چکیده مقالات کنفرانس ملی آینده پژوهی جمهوری اسالمی ایران با رویکرد تمدن سازی نوین اسلامی. تهران: مرکز پژوهشی مدیریت راهبردی فاتح، ص 28.

صالحی کردآبادی، س(1391)، آینده پژوه سیاسی در عصر جهانی سازی. چکیده مقالات کنفرانس ملی آینده پژوهی جمهوری اسالمی ایران با رویکرد تمدن سازی نوین اسلامی. تهران: مرکز پژوهشی مدیریت راهبردی فاتح، ص 42.

مافی، ف(1390)، پژوهشی در حوزه آینده پژوهی. تهران. مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.

مهدی، ر(1392)، آینده پژوهی در آموزش عالی: دانشگاه اسلامی، دانشگاه سازگار با محیط و زمینه”، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی،17(4)،697-719.

گزیده ای از خدمات تحلیلی قابل ارائه ( کمی و کیفی) آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با استفاده از کادری مجرب و زبده

1.تحلیل روایی و پایایی انواع پرسشنامه های استاندارد مرتبط با موضوع درخواست دهنده

2. تحلیل های توصیفی (تهیه انواع جداول فراوانی، محاسبه انواع آماره های توصیفی پراکندگی و مرکزی، تهیه انواع نمودارهای آماری (نموداری کیفی و کمی))

3. تحلیل های استنباطی ( تحلیل واریانس، آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، تحلیل های رگرسیون و همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و …).

4. مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر

5.تحلیل های مرتبط با تکنیک های تصمیم گیری (تک یا چند معیاره)

6. تحلیل پویایی سیستم (مدلسازی، اعتبارسنجی رفتار مدل، شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل، سناریوسازی)

7.تحلیل گراندد تئوری (داده بنیاد)

8.تحلیل تم (تحلیل مضمون)

9.تحلیل محتوا