بررسی انواع طرح های روش آمیخته(ترکیبی)

صاحب نظران در زمینۀ پژوهش های ترکیبی در رشته های مختلف، طبقه بندی های متعددی برای پژوهش های ترکیبی ارائه نموده اند که برخی بسیار کامل و پیچیده و برخی ساده و شاید ناقص باشد. از طرف دیگر زمانی که تصمیم به انجام یک مطالعۀ ترکیبی گرفته می شود، نخستین سؤال آن است که طرح مناسب، کدام است؟ پاسخ به این سوال از آن حیث دارای اهمیت است که نتایج پژوهش ترکیبی پس از طراحی آن مشخص می شود. از اینرو برای انتخاب طرح مناسب باید دربارۀ سه موضوع، تصمیم گیری شود:

نخست آنکه مراحل کمی و کیفی با هم انجام می شود یا به دنبال هم؟

دوم اولویت با کدام رویکرد پژوهش است؟ و

سوم چگونگی ترکیب داده های کمی و کیفی؟

مورس (2003) در بیان انواع طرح های ترکیبی و تمایز نوع شناسی آنها، طرح هاي تركيبي همزمان و متوالي را بر اساس منطق استدلال و نه رهيافت پژوهشي به دو دسته طرح هاي تركيبي قياسي و استقرايي تقسيم بندي و ارائه كرده است.

الف) طرح هاي قياسي: طرح هايي هستند كه با اتخاذ رويكرد قياسي فرضيه اي و تعيين چهارچوب نظري از پيش تعيين شده انجام مي شوند و هدف از آنها نظريه آزمايي است و عمدتاً در روش هاي كمي مصداق پيدا مي كنند.

ب) طرح های استقرایی: این طرح ها رويكردي داده محور داشته و هدف از آنها نظريه سازي است و همچنين اين نوع طرح ها خاص روش كيفي هستند.

حال در چارچوب هر كدام از اين طرح ها، 4 نوع متفاوت طرح ترکیبی به شرح زیر:

الف) طرح های ترکیبی قیاسی؛

الف-1) طرح تركيبي همزمان کمی: در اينجا يك روش كمی (به عنوان روش مسلط و پایه) با روش کمی ديگر (به عنوان روش مکمل) به طور همزمان اجرا می شوند. براي مثال، روش پيمايشي با روش آزمايشي بطور همزمان اجرا و سپس نتايج هر دو روش با هم تركيب مي شوند.

الف-2) طرح تركيبي متوالي کمی: در اين طرح، يك روش كمي (به عنوان روش مسلط و پایه) با روش كمي ديگر (به عنوان روش مکمل) به طور متوالي اجرا و بكار گرفته مي شوند. برای مثال، ابتدا روش پيمايشي و سپس روش آزمايشي اجرا مي شود و در نهايت نتايج دو روش مذكور با همديگر تركيب مي شوند.

الف-3) طرح تركيبي همزمان قياسي: در اين طرح، يك روش كمي با يك روش كيفي به طور همزمان بكار گرفته مي شوند. براي مثال، روش پيمايشي با روش مردم نگاری ميداني به طور همزمان بكار گرفته می شوند و نتايج آنها نيز در مرحله تفسير داده ها باهم تركيب مي شوند.

الف-4) طرح تركيبي متوالي قياسي: در اين طرح، يك روش كمي با يك روش كيفي به طور متوالي اجرا و مورد استفاده قرار می گیرند. براي مثال، ابتدا روش پيمايشي و سپس روش مردم نگاری ميداني اجرا و مورد استفاده قرار گرفته و در نهايت نتايج دو روش مذكور باهم تركيب مي شوند.

ب) طرح های ترکیبی استقرایی؛

ب-1) طرح تركيبي همزمان كيفي: در اين طرح، يك روش كيفي (به عنوان روش مسلط و پايه) با روش كيفي ديگر( به عنوان روش مكملي) به طور همزمان اجرا مي شوند. برای مثال، روش تحليل محتواي كيفي با روش تاريخ شفاهي به طور همزمان بكار گرفته مي شود و سپس نتايج هردو باهم تركيب مي شود..

ب-2) طرح تركيبي متوالي كيفي: در اينجا، يك روش كيفي (به عنوان روش مسلط و پايه) با روش كيفي ديگر (به عنوان روش مكملي) به طور متوالي بكار گرفته می شوند. براي مثال، ابتدا روش تحليل محتواي كيفي اجرا و سپس بدنبال آن روش تاريخ شفاهي بكار گرفته می شود و در نهایت نتايج دو روش مذكور با هم تركيب مي شود.

ب-3) طرح تركيبي همزمان استقرايي: در اينجا، يك روش كيفي با يك روش كمي به طور همزمان بكار گرفته مي شوند. براي مثال، از روش مردم نگاري ميداني و روش پيمايش پرسشنامه اي به طور همزمان استفاده شده و سپس نتايج دو روش تركيب مي شوند.

ب-4) طرح تركيبي متوالي استقرايي: در اين طرح، اجرا و تركيب يك روش كيفي با يك روش كمي به طور متوالي صورت مي پذيرد. براي مثال، ابتدا روش مردم نگاري ميداني اجرا و سپس روش پيمايش پرسشنامه هاي بكار گرفته مي شود و در نهايت نتايج دو روش مذكور با همديگر ترکیب می شوند.

به زعم کمرون و میلر (۲۰۰۷) در يك تقسيم بندى و بر اساس دو شاخص:

الف) میزان اولویت یا اهمیت برای داده های کمی و کیفی و

ب) چگونگی توالی در گردآوری داده های کمی و کیفی،

می توان سه نوع طرح تحقیق آمیخته را مورد نظر قرار داد:

1.بهم تنیده 2. تشریحی 3. اکتشافی

الف)طرح های آمیخته بهم تنیده (موازی)

در این نوع طرح ها که داده های کمی و کیفی همزمان گردآوری می شود، پژوهش گر داده های کیفی را با استفاده از کد گذاری مقوله بندی کرده و هر مقوله را شماره گذاری می کند. سپس فراوانی هر یک از مقوله ها را تعیین می کند و به توصیف آنها می پردازد. پس از آن دو مجموعه داده های کمی و کیفی را مقایسه می کنیم. یا اینکه داده های کمی را ابتدا با روش تحلیل عاملی مورد بررسی قرار داده، سپس عامل هایی که به عنوان موضوع های مورد بررسی انتخاب می شوند با داده های کیفی مورد مقایسه قرار می دهد. یا اینکه پژوهش گر می تواند نتایج را مقایسه کند. برای این منظور روند های آماری حاصل از داده های کمی را با موضوع های حاصل از داده های کیفی مورد مقایسه قرار می دهد.

قوت این طرح این است که مزایای هر یک از شکل های داده را ترکیب می کند، یعنی داده های کمی تعمیم پذیری فراهم می آورد، در حالی که داده های کیفی اطلاعاتی را درباره بافت یا موقیعت فراهم می آورند. این طرح پژوهشگر را قادر می سازد تا اطلاعاتی را جمع آوری کند که بهترین روش جمع آوری داده کمی و کیفی را بکار می برد.

ب) طرح های آمیخته تشریحی (تببینی)

در این طرح ها پژوهشگر ابتدا داده های کمی را بررسی می کند و سپس با استفاده از داده های کیفی، به توصیف ویژگی های آنها می پردازد. در تشریح نتایج یک پژوهش پس از آنکه دو گروه از نظر یک متغیر مورد مقایسه قرار گرفتند، از طریق تحلیل داده های کیفی به این امر پرداخته می شود که چرا این تفاوت وجود دارد. همچنین می توان به گونه شناسی پرداخت. برای این منظور ابتدا داده های کمی را از طریق تحلیل آماری بررسی کرده و گونه های موجود را نمایان می کنیم. سپس جهت پی بردن به جنبه های مورد بررسی در گونه ها، داده های کیفی را مورد تحلیل قرار می دهیم.

ج) طرح های آمیخته اکتشافی:

در این طرح بجای آنکه ابتدا به تحلیل یا جمع آوری داده های کمی پرداخته شود (طرح تببینی)، معمولا از طریق پژوهش کیفی به تدوین یک ابزار اندازه گیری پرداخته می شود. برای این منظور با گردآوری و تحلیل داده های کیفی به تعیین جنبه های اصلی پدیده مورد بررسی پرداخته می شود. این جنبه ها به عنوان ابعاد مورد نظر برای تدوین ابزار گردآوری داده ها منظور می شود. حالت دیگر، تحلیل داده ها برای پی بردن به داده های مقوله ای است. برای مثال در پژوهش قوم نگاری با تحلیل داده های حاصل از مرحله اول، متغیرهای مقوله ای به دست می آید که می توان از آنها برای مطالعه همبستگی یا رگرسیون استفاده کرد. همچنین می توان به تحلیل داده ها برای پی بردن به موارد انتهایی پرداخت. برای این منظور، در تحلیل مقایسه ای داده های کیفی ابتدا حالت های انتهایی را مشخص کرده و سپس به گردآوری و تحلیل داده ها در یک بررسی پیمایشی پرداخته می شود. همچنین در این طرح به دليل پيگيري هاي موجود بايد از افراد يکساني استفاده شود. هدف از اين طرح ها به کارگيري داده هاي کيفي جهت فراهم سازي جزئيات بيشتر در مورد نتايج کمي و نيز انتخاب افرادي است که مي توانند به بهترين وجه اين جزئيات را فراهم آورند.

گزیده ای از خدمات تحلیلی قابل ارائه ( کمی و کیفی) آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با استفاده از کادری مجرب و زبده

1.تحلیل روایی و پایایی انواع پرسشنامه های استاندارد مرتبط با موضوع درخواست دهنده

2. تحلیل های توصیفی (تهیه انواع جداول فراوانی، محاسبه انواع آماره های توصیفی پراکندگی و مرکزی، تهیه انواع نمودارهای آماری (نموداری کیفی و کمی))

3. تحلیل های استنباطی ( تحلیل واریانس، آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، تحلیل های رگرسیون و همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و …).

4. مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر

5.تحلیل های مرتبط با تکنیک های تصمیم گیری (تک یا چند معیاره)

6. تحلیل پویایی سیستم (مدلسازی، اعتبارسنجی رفتار مدل، شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل، سناریوسازی)

7.تحلیل گراندد تئوری (داده بنیاد)

8.تحلیل تم (تحلیل مضمون)

9.تحلیل محتوا

10.پدیدار شناسی

و…..