چگونه از اقتصاد ایران مردمی‌زدایی شد؟

چگونه از اقتصاد ایران مردمی‌زدایی شد؟

❇️ مردم‌زدایی در اقتصاد ایران

در تاریخ اقتصاد ایران، نقش مردم به‌تدریج کمرنگ شده و تصمیم‌گیری‌ها به نهادهای دولتی یا شبه‌دولتی واگذار شده است. تمرکز اقتصادی به نفع دولت‌های اقتدارگرا تغییر کرده و مشارکت مستقیم مردم در امور اقتصادی کاهش یافته است.

❇️ سه موج تاریخی مردم‌زدایی

🔸دوره قاجار: تمرکز قدرت اقتصادی و سیاسی در دست نخبگان و دولت آغاز شد.

🔸دوره پهلوی: مدرن‌سازی اقتصاد همراه با کنار گذاشتن نقش سنتی مردم و تقویت اقتدار دولت پیش رفت.

🔸پس از انقلاب اسلامی: با وجود شعارهای مردمی، گرایش به دولتی‌سازی بیشتر شد و دولت نقش غالب‌تری در اقتصاد پیدا کرد.

❇️ نقش دولت در اقتصاد

دولت به‌جای تسهیل‌گری، به بازیگر اصلی در بازار تبدیل شد و حوزه‌هایی مانند کشاورزی، آموزش، و بهداشت تحت کنترل و مدیریت مستقیم دولت یا نهادهای شبه‌دولتی درآمد. این تغییر، فعالیت مستقل بخش خصوصی و مردم را محدود کرد و وابستگی جامعه به نهادهای دولتی را افزایش داد.

❇️ دگرگونی ساختار کشاورزی و تولید

🔸کشاورزی سنتی: مبتنی بر روابط ارباب و رعیتی بود که هرچند ناعادلانه، اما مردم در فرآیند تولید مشارکت داشتند.

🔸کشاورزی مدرن دولتی: پس از اصلاحات ارضی و ورود دولت به کشاورزی، نقش مردم در تصمیم‌گیری و مدیریت کاهش یافت.

❇️ حذف نهادهای سنتی مردمی

نهادهای سنتی مانند مکتب‌خانه‌ها، کاروانسراها، و تعاونی‌های محلی که مردم در آن‌ها نقش کلیدی داشتند، به تدریج جای خود را به نهادهای رسمی و متمرکز دولتی دادند. این امر موجب تضعیف نهادهای مردمی و کاهش مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی شد.

❇️ اقتصاد سلامت و آموزش

بهداشت و آموزش که پیش‌تر از طریق نهادهای مردمی مانند وقف‌ها مدیریت می‌شدند، به ساختارهای دولتی انتقال یافتند. این انتقال، استقلال مردم در حوزه‌های اساسی زندگی را کاهش داد و به تمرکز بیشتر بر مدیریت دولتی انجامید.

❇️ تغییرات در نظام تولید و صنعت

با گسترش صنایع دولتی و ورود شرکت‌های بزرگ، صنایع کوچک و محلی به حاشیه رانده شدند. این امر موجب شد وابستگی مردم به دولت برای اشتغال و منابع مالی بیشتر شود و استقلال آن‌ها محدود گردد.

❇️ چالش‌های تمرکز اقتصادی

تمرکزگرایی علاوه بر کاهش استقلال اقتصادی مردم، منجر به وابستگی بیشتر به نهادهای دولتی شده است. همچنین ورود دولت به بازارهای مختلف از جمله آموزش، بهداشت و صنایع، فعالیت بخش خصوصی و مردم را محدود کرده است.

❇️ مفهوم بازگشت به اقتصاد مردم‌محور

نویسنده بر اهمیت بازگرداندن اقتصاد به دست مردم تأکید دارد. وی معتقد است که احیای تعاونی‌ها و نهادهای مردمی و ایجاد تعادل میان دولت و بازار می‌تواند از سلطه مطلق یکی بر دیگری جلوگیری کند و موجب تقویت همبستگی اجتماعی و افزایش بهره‌وری شود.

❇️ نقد تمرکزگرایی اقتصادی

تمرکزگرایی در کنار ناکارآمدی اقتصادی، حس مسئولیت‌پذیری را در جامعه کاهش داده است. بازگرداندن اقتصاد به دست مردم می‌تواند انگیزه فعالیت‌های اقتصادی را افزایش داده و به تقویت همبستگی اجتماعی کمک کند.

❇️ پیشنهادات برای بازگرداندن مردم به اقتصاد

ایجاد فضا برای بخش خصوصی و مردم در حوزه‌های کلیدی مانند کشاورزی، صنعت و خدمات.

کاهش تصدی‌گری دولت و تقویت نظارت مردمی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی.

تمرکز بر نهادهای تعاونی و سازمان‌های مردمی برای احیای نقش مردم در اقتصاد.

🔵 نتیجه‌گیری نهایی

نویسنده بر این باور است که بدون بازگرداندن مردم به قلب اقتصاد، مشکلات ساختاری کشور حل نخواهد شد. راه‌حل‌های پیشنهادی باید به گونه‌ای طراحی شوند که بین دولت، بازار و مردم تعادلی برقرار شود و مشارکت عمومی در مدیریت اقتصادی تقویت گردد.

مطالب برگرفته از کانال ایتای حکمرانی مردم

گزیده ای از خدمات تحلیلی قابل ارائه ( کمی و کیفی) آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با استفاده از کادری مجرب و زبده

1.تحلیل روایی و پایایی انواع پرسشنامه های استاندارد مرتبط با موضوع درخواست دهنده

2. تحلیل های توصیفی (تهیه انواع جداول فراوانی، محاسبه انواع آماره های توصیفی پراکندگی و مرکزی، تهیه انواع نمودارهای آماری (نموداری کیفی و کمی))

3. تحلیل های استنباطی ( تحلیل واریانس، آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، تحلیل های رگرسیون و همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و …).

4. مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر

5.تحلیل های مرتبط با تکنیک های تصمیم گیری (تک یا چند معیاره)

6. تحلیل پویایی سیستم (مدلسازی، اعتبارسنجی رفتار مدل، شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل، سناریوسازی)

7.تحلیل گراندد تئوری (داده بنیاد)

8.تحلیل تم (تحلیل مضمون)

9.تحلیل محتوا

10.پدیدار شناسی