واکاوی مفهوم استعاره ماشيني (سازمان به مثابه ماشين)

سازمان ها به ندرت به عنوان هدف تلقي مي شوند، آن ها همانند ماشين ها ابزارهايي هستند جهت رسيدن به اهدافي ديگر. پس از انقلاب صنعتي قرن هجدهم نظريه پردازان تفاسيري مکانيکي از جهان طبيعت ارائه نمودند و اين موضوع را مطرح کردند که بايستي سازمان ها را بر اساس اصول مکانيکي شکل داد. در واقع بکارگيري ماشين ها پس از انقلاب صنعتي مستلزم سازمان هايي بود که با الزامات اين ماشين ها سازگار بوده، دقيق، تکراري و مکانيکي رفتار نمايند.

بر اين اساس سازمان هاي مدرن مشابه ماشين طراحي شده اند و از کارکنان آن ها انتظار مي رود همانند اجزاي اين ماشين رفتار نمايند. چنانچه وبر مي گويد، به موازات مکانيزه شدن صنعت ما شاهد پيدايش اشکال بوروکراتيک و ماشيني سازمان ها هستيم زيرا همان طور که ماشين فرآيند توليد را تکرار مي نمايد، بوروکراسي نيز فرآيند اداره امور را تکراري مي کند. او در بوروکراسي بر تقسيم کار ثابت، سرپرستي سلسله مراتبي و قوانين و مقررات تفصيلي تاکيد داشت.

اسکات در تبيين سازمان به عنوان يک سيستم عقلايي ( ابزاري جهت تحقق اهداف با حداکثر کارايي ) مي گويد: يک ماشين خوب مثالي از کل سازمان است که در آن يک سري وسايل به هم مرتبط جهت رسيدن به يک هدف واحد تعبيه شده اند. در يک ماشين ايده آل هيچ جزء يا حرکتي تصادفي نيست، و همه عناصر جزء به جزء و حرکت به حرکت در جهت کارکرد کل تنظيم شده اند.

مورگان معتقد است نظريه هايي چون بوروکراسي وبر، مديريت علمي تيلور و اصول مديريت کلاسيک فايولبا نگاه ماشيني به سازمان نگريسته اند.

در بررسي نقاط ضعف و قوت اين استعاره بايد گفت سازمان ماشيني صرفا زماني به بهترين نحو عمل مي کند که بخواهد وظيفه اي ساده ولي با دقت بالا را در محيطي با ثبات انجام دهد و نيز اجزاي انساني مطابق آنچه از پيش طراحي شده است عمل نمايند، يا به بيان اسکات ساختار رفتاري (نظم موجود) بر ساختار هنجاري (نظم مطلوب) منطبق باشد. در مقابل عدم انطباق با شرايط متغير محيطي، بخشي نگري و اثرت غير انساني بر کارکنان سطوح پايين را مي توان نام برد.

در تبيين ساير نقاط ضعف بوروکراسي ماشيني به نقل از افرادي نظير مرتون، گولدنر، سلزنيک و تامپسون مي توان گفت در بوروکراسي، قوانين و مقررات که صرفا وسيله اي جهت دست يابي به هدف مي باشند، خود مهمتر از هدف مي گردند و در اين جابجايي هدف، اثربخشي سازماني از بين مي رود. بعلاوه اين نوع نگرش موجب « از خود بيگانگي » کارکنان مي گردد.

اسکات از خود بيگانگي را شامل وجوهي مانند ضعف قدرت (احساس کنترل اندک بر وقايع) و بي معنايي (غير قابل درک بودن امور شخصي و اجتماعي) در کار مي داند و معتقد است براي چنين کارمندي کار عنصري خارجي بوده و بخشي از ماهيت وجودي او نيست. در اين رابطه رابينس معتقد است در بوروکراسي، غير شخصي بودن سازمان ميان کارکنان و کارشان فاصله انداخته، فعاليت هاي تکراري کارکنان در اين سازمان ها به سادگي به وسيله ديگران قابل يادگيري است و در نتيجه آنان خود را همانند ابزاري، قابل تعويض و فاقد قدرت مي يابند، ادراکي که به شدت تعهد سازماني آن ها را کاهش مي دهد.

برگرفته از کتاب تئوری سازمان ماری جو هچ

گزیده ای از خدمات تحلیلی قابل ارائه ( کمی و کیفی) آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با استفاده از کادری مجرب و زبده

1.تحلیل روایی و پایایی انواع پرسشنامه های استاندارد مرتبط با موضوع درخواست دهنده

2. تحلیل های توصیفی (تهیه انواع جداول فراوانی، محاسبه انواع آماره های توصیفی پراکندگی و مرکزی، تهیه انواع نمودارهای آماری (نموداری کیفی و کمی))

3. تحلیل های استنباطی ( تحلیل واریانس، آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، تحلیل های رگرسیون و همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و …).

4. مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر

5.تحلیل های مرتبط با تکنیک های تصمیم گیری (تک یا چند معیاره)

6. تحلیل پویایی سیستم (مدلسازی، اعتبارسنجی رفتار مدل، شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل، سناریوسازی)

7.تحلیل گراندد تئوری (داده بنیاد)

8.تحلیل تم (تحلیل مضمون)

9.تحلیل محتوا

10.پدیدار شناسی