معرفی فرآیندها و مراحل روش پویایی سیستم

روش پویایی شناسی سیستم با توجه به روابط علی و معلولی و تکیه بر اصل بازخور ، اثرگذاری متغیرها بر يکديگر را در قالب متغیرهای سطح ، نرخ و کمکی مدل سازی می کند. روش پويايی شناسی سیستم ارتباط بین پديده ها را به صورت فرآيندی وابسته به ساير متغیرها و براساس حلقه های بازخور در نظر می گیرد. بنابراين در شرایط واقعی، هر معلول ضمن اثرپذيری از علل مختلف ممکن است که بر يک يا چند علت تأثیر گذاشته و اثر آن نیز به عنوان يک نتیجه پس از يک دوره زمانی به شکل بازخور به آن عامل ارجاع شود. بازخور در واقع تغذيه معکوس اطلاعات، ماده يا انرژی در داخل سیستم است که بصورت بازخور منفی و مثبت نشان داده می شود. در بازخور منفی، وضعیت سیستم بطور دائم با اهدف تعیین شده مقايسه و با شناخت انحرافات سعی در اصلاح و کاهش آن می شود به اين حلقه در واقع حلقه تعادلی گفته می شود (استرمن،2000).  اثرگذاری حلقه بازخور مثبت برخلاف بازخور منفی است. در اين حالت هرچه خروجی سیستم بیشتر شود ، باعث افزايش ورودی در مرحله بعد شده و به اين ترتیب خروجی سیستم دائما رو به فزونی خواهد بود که به اين حلقه ، حلقه خودتقويتی گفته می شود (استرمن،1989).

استرمن (2000) یک الگوی 5 مرحله ای ای کاربرد روش پویایی شناسی سیستم در مدل سازی مسائل مختلف پیشنهاد کرد. اين روش شناسی مورد توجه بیشتر محققین قرار گرفته است. مراحل این الگو شامل:

مرحله اول: تعریف متغیرهای کلیدی: در اين مرحله با توجه به روابط سیستمی بین متغیرها ، وضعیت هر متغیر از نظر نوع و اثرگذاری بر سایر بخش ها بر حسب روابط علی و معلولی مشخص می شود. متغیرهای مورد استفاده در الگوی پویایی شناسی سیستم به 3 گروه تقسیم می شوند:

1.متغیرهای سطح: متغیرهای سطح نشان دهنده انباشتگی در سیستم است که وضعیت متغیرها را در هر لحظه مشخص می کند. 2.متغیرهای نرخ: جريان هايی هستند که به متغیر سطح وارد و يا از آن خارج     می شوند. 3.متغیرهای کمکی: متغیرهای کمکی شامل متغیرهای ثابت و برون زا هستند که بر سیستم تاثیر می گذارند اما به آنها بازخور ارائه نمی شود و بیرون از مرز سیستم قرار دارند.

مرحله دوم: مدل سازی روابط بین متغیرها: در اين مرحله ارتباط متغیرها با يکديگر در قالب نمودارهای علی و معلولی تعريف شده و با توجه به اين روابط، الگوی حلقه ای بین متغیرها و قطبیت آنها تعريف     می شود، سپس اثرگذاری متغیرها بر يکديگر بر اساس توابع کمّی و رياضی بیان می شود.

مرحله سوم: اعتبار سنجی رفتار مدل

مرحله چهارم: شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل: پس از اطمینان از صحت روابط متغیرها ، رفتار مدل در افق مورد نظر شبیه سازی و وضعیت متغیرهای مدل برای دوره های آينده مشخص می شود. سپس سیاست ها و پیشنهادهای لازم بر اساس سناريوهای مختلف ارائه می شود.

مرحله پنجم: ارزيابی سیاست ها بر مدل (سناریوسازی): در اين مرحله با تعريف استتراتژی های جديد، اثرات اين سیاست ها بر رفتار سیستم در قالب سناریوهای مختلف بررسی می شود.

منابع

Sterman, J. D. (1989). Modeling Managerial Behavior: Misperceptions of Feedback in a Dynamic Decision Making Experiment. Management Science, 35, 25-41 .

Sterman, J. D. (2000). Business Dynamics, McGraw-Hill, Boston.

با ما در تماس باشید

آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر