معرفی الگوها و مدل های مهم بهره وری

نظر به اهمیت سنجش بهره وری در سازمان ها، مدل ها، رویکردها و روش های مختلفی مطرح شده است. اما نکته اینجاست که تصمیم گیری درباره انتخاب روش و مدل مناسب بستگی به ویژگی ها،شرایط و محدودیت های موجود بنگاه یا سازمان مورد بررسی دارد. نظر به مدل های و رویکردهای مختلف مطروحه در حوزه بهره وری می توان عنوان کرد که متوقف كـردن اندازه گيري بهره وري در يك سطح، لزوماً به بهبود بهره وري نمي انجامد و بهره وري واژه ي جامعی است كه بايد از ديدگاه هاي متفاوت و در سطوح متفاوت بررسي شود.

به زعم تالوار (2009) مطالعه و بررسی مدل هاي بهره وري نشان می دهد که تفاوت بسیاري در اجزاي اصلی تشکیل دهندة این مدل ها وجود دارد، به عنوان مثال در کشورهاي آسیایی مانند ژاپن (جایزه دمینگ) تأکید بر روي ارزش هاي حفظ روابط بلندمدت و کارگروهی است و در کشورهاي آمریکایی (جایزه مالکوم بالدریج) تأکید بر نتایج و خلق ارزش می باشد. حال نظر به این مهم در بخش پیش رو به معرفی برخی از رویکردها و مدل های بهره وری پرداخته می شود:

1مدل چرخه بهره وری یا MEPI M=measurement , E=evaluation , P=planning , I=improvement: چرخه بهره وری فرآیند مستمری است که چهار مرحله را به یکدیگر مرتبط می سازد. این مدل شاخصی را برای سنجش بهره وری در کل سازمان ارایه می کند که کلیه سـتاده هـا و نهـاده ها از جمله منابع انسانی را در بر مـی گیـرد. مـدل مـذکور براسـاس سـنجش نـسبت محـصول و نهاده های قابل لمس قرار داد. مراحل این مدل شامل (به نقل از کاظمی،1380):

1.سنجش و اندازه گیری: اندازه گیري بهره وري به مفهوم اندازه گیري سطح, روند و نرخ رشد شاخص هاي بهره وري می باشد. محاسبه شاخص هاي بهره وري راه را براي تعیین عوامل موثر بر رشد بهره وري ،یافتن نقاط قوت و ضعف، زمینه هاي بهبود، پیش بینی وضعیت آینده با مشاهده روندها و تصمیم گیري در زمینه میزان استفاده از منابع در بخش هاي مختلف و سرانجام حصول به یک رشد اقتصادي مناسب را هموار می سازد.

2.ارزیابی: در اين مرحله با تحليل سطح، روند و نرخ رشد بهره وري، مقايسه آن با گذشته در زمان هاي مختلف و همچنين ساير بنگاه هاي اقتصادي، تجزيه و تحليل اطلاعات حاصله، نقاط قوت و ضعف و فرصت هاي بهبود مشخص و روشن مي گردد. اين مقايسه باعث در اختيار قرار گرفتن حوزه و پوشش

وسيع تري از اطلاعات، دقت و اطمينان بيشتر و مقايسه و مطابقت بهتر ورودي و خروجي هاي مختلف شده و فرصت مناسبي را برای تحليل عوامل و حقایق موثر در متغیرها برای تصمیم گیران فراهم می آورد.

3.برنامه ریزی: در اين مرحله با اطلاع از نقاط قوت و ضعف، تهديدها و فرصت هاي بهبود در مرحله قبلي ، اهداف و استانداردهاي كمي لازم در هر زمينه تعيين و براي ايجاد بهبود و افزايش بهره وري از طریق تحلیل گزینه ها و راه حل هاي مختلف برنامه ریزی مي شود.

4.بهبود: در اين مرحله اقدامات لازم جهت دستيابي به اهداف و برنامه ريزي هاي تعيين شده مورد اجرا گذارده مي شود تا نتایج لازم بدست آید.

2.مدل هرسی و گلداسمیت (1999): در مدل آنها میزان عملکرد و بهره وری تابعی از 7 عامل در نظر گرفته شده است که شامل: عملکرد، توانایی و قدرت به انجام رساندن موفقیت آمیز یک تکلیف، وضوح، حمایت سازمانی، انگیزه، ارزیابی، اعتبار و محیط می باشد. براساس اول حرف انگلیسی عوامل تشکیل دهنده این مدل از آن به عنوان مدل ACHIVE نیز یاد می شود (به نقل از هوشمند، آذری، 1386).

3.مدل پیپلز: در این روش که آن را پیپلز برای سنجش بهره وری واحدهای پردازش داده در شرکت جی .تی.توسعه داد، نخست اهداف کلی واحدها تعیین می شوند. شاخص های کارایی و اثربخشی در این سیستم مورد توجه است .آنگاه شاخص های مربوط به هر یک از اهداف توسعه می یابند .یک سیستم امتیازی برای هر یک از شاخص ها مشخص و امتیازات مربوط به سطوح مختلف عملکرد در هر شاخص تعیین می شود؛ هر چه عملکرد بالاتر باشد امتیاز، بیشتر خواهد بود. شاخص کلی، مجموع امتیازات در طی یک دوره مفروض است(به نقل از برزگر و امینی سابق،1396).

4.رويکرد بهره وري ارزش افزوده : يکي از رويکردهاي اندازه گيري و تحليل بهره وري که به طور گسترده اي در سطح جهان مورد استفاده قرار گرفته است، رويکرد بهره وري ارزش افزوده مي باشد. در اين رويکرد براي تعريف شاخص هاي بهره وري، ارزش افزوده به عنوان خروجي قرار داده مي شود و با تجزيه شاخص بهره وري ارزش افزوده نيروي انساني (ارش افزوده تقسيم بر تعداد کارکنان) به عوامل تشکيل دهنده آن، تحليل بهره وري انجام مي گيرد. ساختار يافتگي اين رويکرد موجب استفاده گسترده آن در حوزه هايي چون عارضه يابي بهره وري، مقايسه بين شرکت ها و استقرار نظام هاي پرداخت مبتني بر بهره وري شده است (دوست محمديان، جلالي نائيني، نوري، و وکيلي ، 1389).

5.5-مدل کوانتان و وتون: اين دو صاحبنظر مدلي را مطرح کرده اند که بهبود بهره وري را با رشد سازمان و نقش مدير به عنوان تصميم گيرنده متناسب مي سازد. در اين مدل بر استراتژي هايي براي بهبود بهره وري تاکيد مي شود که بر رشد و توسعه سازمان تکيه دارند. آنها معتقدند که نوع استراتژي هاي بهبود بهره وري به مراحل رشد سازمان بستگي دارد و براي رشد سازمان به چند مرحله اشاره کرده اند که عبارتند از :

تعيين اهداف و تقدم و تاخر آنها نسبت به همديگر؛

مشخص کردن ملاک و معيارهاي براي ستادها با توجه به محدوديت هاي سازماني؛

تهيه و تدارک برنامه هاي عملي؛

حذف موانع شناخته شده بر سر راه بهبود بهره وري؛

تکميل روش اندازه گيري بهره وري و محاسبه بهره وري بر مبناي قيمت سال پايه؛

اجراي برنامه هاي عملي؛

برانگيختن کارگران و سرپرستان براي دستيابي به بهره وري بيشتر؛

ايجاد و حفظ فرآيند فزاينده ي تلاش ها در جهت حرکت بهره وري؛

بررسي نتايج فعاليت ها در فرهنگ سازماني (الوانی واحمدی،1380).

منابع بکاررفته

الوانی،مهدی؛ احمدی،پرویز(1380).طراحی الگوی جامع مدیریت عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی انسانی.فصلنامه مدرس،5(1)،1-19.

برزگر،نصرالله؛امینی سابق،زین العابدین، (1396)، شناسایی شاخص های موثر بهره وری نیروی انسانی در مرکز فوریت های پلیس 110، پنجمین کنفراسن بین المللی رویکردهای پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت.

دوست محمدیان،حمید؛جلالی نائینی،غلامرضا؛ نوری،سیامک؛ وکیلی،علی (1389)، مروری بر بهره وری و مدل های اندازه گیری بهره وری.نفت و انرژی،44-54.

کاظمی، عباس(1381).بهره وری وتجزیه وتحلیل آن در سازمان ها(چاپ اول).تهران: سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت).

هوشمند ،محمود، و آذري ،لطفعلي (1386). بررسي مقايسه اي بهره وري در كارگاه هاي بزرگ صنعتي كشور. مجله دانش و توسعه (علمي- پژوهشي)،19 ،135-147.

Talwar, B. (2009), “Comparative Study of Core Value of Excellence Modes Visà-Vis Human Value”. In: Journal of Measuring Business Excellence, Vol. 13, No.4,PP. 34-46.

گزیده ای از خدمات تحلیلی قابل ارائه ( کمی و کیفی) آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با استفاده از کادری مجرب و زبده

1.تحلیل روایی و پایایی انواع پرسشنامه های استاندارد مرتبط با موضوع درخواست دهنده

2. تحلیل های توصیفی (تهیه انواع جداول فراوانی، محاسبه انواع آماره های توصیفی پراکندگی و مرکزی، تهیه انواع نمودارهای آماری (نموداری کیفی و کمی))

3. تحلیل های استنباطی ( تحلیل واریانس، آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، تحلیل های رگرسیون و همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و …).

4. مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر

5.تحلیل های مرتبط با تکنیک های تصمیم گیری (تک یا چند معیاره)

6. تحلیل پویایی سیستم (مدلسازی، اعتبارسنجی رفتار مدل، شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل، سناریوسازی)

7.تحلیل گراندد تئوری (داده بنیاد)

8.تحلیل تم (تحلیل مضمون)

9.تحلیل محتوا

10.پدیدار شناسی

و…..