تاملی بر تحقیق در عملیات نرم

تحقیق در عملیات دانشی است که هدفش تحلیل مسائل پیچیده و کمک به تصمیم گیرندگان برای یافتن بهترین وسیله درجهت برخی اهداف است؛ اما از آنجا که همه مسائل واقعی فراروی تصمیم گیرندگان را نمی توان درقالب متدولوژی های سنتی تحقیق در عملیات مدلسازی و تحلیل کرد و با توجه به گسترده و پیچیده تر شدن طیف مسائل تصمیم گیری، شاخه ای نوپا در تحقیق در عملیات شکل گرفته و مطرح شده است که تحقیق درعملیات نرم یا SOP[1] نام دارد.

تحقیق در عملیات نرم، برخلاف دیدگاه سخت و سنتی، از روش های کیفی و تفسیری برای تفسیر، تعریف و بررسی جوانب مختلف مسأله مورد بررسی استفاده می کند. متدولوژی های تحقیق در عملیات نرم، باعث بحث، یادگیری و درک و فهم می شوند و این درک و فهم را درجهت پیشبرد حل مسأله به کار می گیرند.

تحقیق در عملیات نرم یا روش های ساختاردهی مسأله رویکردی سیستمی برای مواجهه با موقعیت های مسأله زا است. این رویکرد چارچوبی برای مدیریت و اداره مسائل بدساختاریافته یا مسائلی که به راحتی قابل کمّی شدن نیستند (به عبارتی مسائل آشفته ای که ارائه تعریف رسمی از آنها امکانپذیر نیست).

روش های تحقیق در عملیات نرم، برخلاف روش های تحقیق در عملیات سخت که تنها درپی حل مسائل هستند، مسائل را ساختاردهی می کنند. تحقیق در عملیات نرم عمدتاً از روش های کیفی، عقلایی، عینی و ساختاریافته برای تفسیر، تعریف و کشف دیدگاه های مختلف در یک سازمان استفاده می کند و به مسائل آن با نگاه ژرف تری می نگرد. این روش به ایجاد مذاکره، یادگیری و درنهایت درک بیشتر منجر می شود و از این ادراکات حاصل شده برای بهبود شرایط مسائل پیچیده استفاده می کند؛ به همین دلیل، از روش های تحقیق در عملیات نرم به عنوان روش های ساختاردهی مساله نام برده می شود.

به باور حامیان و عاملان تحقیق در عملیات نرم، تفاوت سیستم های اجتماعی با سیستم های فیزیکی، پیچیدگی های سیستم های اجتماعی و وجود عامل انسانی مانع کاربست موفقیت آمیز روش های سخت تحقیق در عملیات در اینگونه موارد می شود و اینجا است که تحقیق در عملیات نرم با دیدگاه متفاوت خود میتواند کمک کننده باشد. اهمیت و کاربرد تحقیق در عملیات زمانی بیشتر می شود که لازم باشد دیدگاه ذینفعان مختلف درنظر گرفته شود و مسأله ماهیتی پیچیده داشته باشد. می توان گفت که تحقیق در عملیات نرم، مجموعه ای از روش های مدل سازی مشارکتی هستند که از یک مجموعه کنشگر در بررسی موقعیت های مسأله زا پشتیبانی می کنند.

امروزه، روش های متعددی چون متدولوژی سیستم های نرم،تحلیل و توسعه انتخاب های استراتژیک و نگاشت شناختی، پدیدارسازی و آزمون فرضیات استراتژیک،رویکرد انتخاب استراتژیک و برنامه ریزی تعاملی ذیل عنوان تحقیق در عملیات نرم قرار می گیرند. وجه اشتراک این روش ها این است که در آن ها، مدل ها نه یک بازنمایی عینی از واقعیت پیشرو، بلکه به منزله بازنمایی هایی از دیدگاه ها یا باورهای افراد از واقعیت قلمداد می شوند.

[1] soft operation research

مطالب فوق برگرفته از مقاله با منبع زیر:

طراحی و ترسیم نقشه‏ ی علم نوین تحقیق در عملیات نرم، اثر دکترمحمدرضا مهرگان و همکاران (1393).

در صورت داشتن هرگونه سوال یا مشاوره تخصصی در خصوص بکارگیری و پیاده سازی تکنیک های مختلف تحقیق در عملیات نرم با ما در تماس باشید.

گزیده ای از خدمات تحلیلی قابل ارائه ( کمی و کیفی) آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با استفاده از کادری مجرب و زبده

1.تحلیل روایی و پایایی انواع پرسشنامه های استاندارد مرتبط با موضوع درخواست دهنده

2. تحلیل های توصیفی (تهیه انواع جداول فراوانی، محاسبه انواع آماره های توصیفی پراکندگی و مرکزی، تهیه انواع نمودارهای آماری (نموداری کیفی و کمی))

3. تحلیل های استنباطی ( تحلیل واریانس، آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، تحلیل های رگرسیون و همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و …).

4. مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر

5.تحلیل های مرتبط با تکنیک های تصمیم گیری (تک یا چند معیاره)

6. تحلیل پویایی سیستم (مدلسازی، اعتبارسنجی رفتار مدل، شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل، سناریوسازی)

7.تحلیل گراندد تئوری (داده بنیاد)