بررسی و واکاوی مفهوم خطاهای انسانی

لزوم پيشگيرى از بروز حوادث، يك ضرورت براى بقاء سازمان ها محسوب مى شود. اين امر مستلزم ريشه يابى علل حوادث می باشد. حوادث از طرفى موجب نگرانى پرسنل و از طرفى ديگر موجب نگرانى كارفرمايان و از بين رفتن سرمايه و اقتصاد جامعه مى شوند. از اين رو، ضرورت تحليل حوادث به منظور تعيين علل ريشه اى آنها در راستاى پيشگيرى از تكرار مجددشان بيش از پيش مشخص مى گردد. بررسى حوادث همواره بخش انكار ناپذيرى از علم ايمنى محسوب مى شود، به طورى كه اجراى مناسب آن پايه اى براى اقدامات پيش گيرنده در مورد حوادث احتمالى در آينده فراهم مى سازد(شیرالی و همکاران،1392).

از طرف دیگر توسعه روزافزون صنايع، رقابت بـراي توليـد بيشـتر را افزايش داده است. به اين منظور توليدكنندگان بـا هـدف افزايش توليـد و حـذف موانـع و محـدوديت هـا در ايـن خصوص پيش مي روند. يكي از اين موانع بـروز حـوادث در صنعت مي باشد كه حدود 60 تا 90 درصد علل وقـوع آنها ناشي از خطاي انساني است. بنابراين براي توليد و سود بيشتر بايد خطاهاي انساني را كاهش داد.

از طرف دیگر در مورد مفهوم خطای انسانی بایستی توجه داشت که آن از جمله مباحثی هستند که در جهان مدیریت نظری و عملی امروز، بخش قابل توجهی از وقت، بودجه و توجه صاحب نظران و مدیران را به خود اختصاص می دهند. در این خصوص راسموس معتقد است که نه تنها نمی توان خطای انسانی را به طور کامل از میان برد، بلکه این کار به صلاح علم و بشر نیست، زیرا بسیاری از آموخته های بشر از روش آزمون و خطا بدست می آید و نیز به وسیله همین روش، کاربرد پذیری آنها به تایید می رسد و با وجود آنکه هدف، حذف کامل خطای انسانی نیست اما کاهش و به حداقل رساندن آن مورد توجه همگان است.

خطا کلمه ای عمومی برای نشان دادن کلیه اتفاقاتی است که در آن ترتیب  برنامه ریزی شده ذهنی یا فعالیتهای فیزیکی برای رسیدن به نتیجه مورد نظر با شکست مواجه می  شود. بر اساس این تعریف خطا ممکن است در اثر برنامه ریزی یا اجرای نادرست اتفاق بیفتد. وی در ادامه عنوان می دارد که خطاهاى انسانى را به عنوان مجموعه اى از نقص هاى فعال و نقص هاى پنهان معرفى مى كند و عنوان می دارد که خطای انسانی شامل همه موقعيت هایی است که در يك توالي طراحي شـده از فعاليت هاي فيزيكي و ذهني كه دچار نقص مـي شـوند و پيامد معيني حاصل مي گردد.

در تعریف دیگر عنوان شده است که خطـاي انسـاني شـامل انحراف عملكرد انسان از قوانين و وظايف مشخص شده مي باشد از كه حد قابل قبول سيستم فر اتر رفتـه و بـر كـارايي سيستم اثر نامطلوب داشته باشد (رامیرو و ایسا، 2012).

وقوع خطاى انسانى در نتيجه تركيبى از عوامل مختلف از قبيل عوامل شخصى، عوامل مديريتى، سازمانى، پيچيدگى روش انجام كار، شرايط محيطى ،طراحى تجهيزات و دستگاه ها، نحوه ى آموزش افراد ، نظارت و وجود يا عدم وجود دستورالعمل هاى كارى رخ مى دهد.

والدمار (2001) بیان می دارد که خطا جزيي از انسان است و اين جمله هنوز به عنوان جزيي از شخصيت وجودي ما انسان ها تعريف مي شود. در حالي كه سازمانها تلاش مي كنند به سطح خطاي صفر برسند ولي اين هدف يك هدف دست يافتني نيست. تا زماني كه عملكرد انسان ها در يك محيط پيچيده صورت مي گيرد خطا اتفاق خواهد افتاد و احتمال اين امر در شرايط استرس، اضافه كاري و خستگي افزايش مي يابد. سازمان ها بايد خطاها را به صورت كارآمد مديريت كنند و از اين طريق احتمال خطا و تاثيرات ناشي از آن را كاهش دهند.

منابع

شيرالى، كرمى، گودرزى،1392، شناسايى خطاهاى انسانى با استفاده از روش تجزيه و تحليل فاكتورهاى انسانى و طبقه بندى سيستم(HFACS) ، فصلنامه بهداشت و ایمنی کار، 3(3)،45-55.

Ramiro, J. S., & Aisa, P. B. (2012). Risk analysis and reduction in the chemical process industry. Springer Science & Business Media.

Waldemar K. 2001, Accident Analysis and human error, International Encyclopedia of ergonomics and Human Factors, Taylor & Francis Inc.

بسته های آموزشی پیشنهادی برای استفاده علاقمندان،دانشجویان، اساتید و پژوهشگران محترم :

بسته آموزشی مدیریت رفتار سازمانی

بسته جامع آموزشی مدیریت استراتژیک

بسته جامع آموزشی مدیریت دولتی و حکمرانی

بسته جامع آموزشی مدیریت منابع انسانی

بسته جامع آموزشی مدیریت صنعتی

بسته آموزشی مدیریت کسب و کار