تاملی بر اهمیت روش پویایی سیستم

رويكردهاي گوناگوني براي شناسايي مفاهيم و مقولات تاثير گذار بر پديـده هـاي مـورد بررسـي در رشته هاي علوم اجتماعي، روانشناسي و ساير زمينه هاي مشابه مورد استفاده قرار مـي گيرنـد. يكـي از بهترين رويكردها در بررسي و تحليل روابط متغيرها و مقولات تاثير گذار بر رفتار پديده ها، به ويژه در مدیریت، پويايي شناسي سيستم است كه مي تواند در شبيه سازي رفتار پديده ها خصوصـاٌ در هنگـام پيچيده بودن آنها مورد استفاده قرار گيرد.

موضوع پويايی شناسی سیستم اولین بار توسط فارستر در سال 1946 مطرح شد و سپس در ساير زمينه هـا بـه ويـژه علـوم اجتمـاعي و اقتصـاد مـورد استفاده قرار گرفته است . از نظر وی اثرگذاری بخش های مختلف يک سیستم بر يکديگر بر اساس روابط علی و معلولی شکل می گیرد و مطابق با حلقه بازخور، اين اثرگذاری تقويت و يا کاهش می يابد. در واقع اساس روش پویایی شناسی سیستم، درک رفتار متقابل پديده ها بر يکديگر در طول زمان است که اين رفتار معمولا براساس يک الگوی غالب رفتاری در طی زمان شکل می گیرد. فورستر برای مدل سازی و شبیه سازی یک روش تصمیم گیری بلند مدت در مسایل پویای مدیریت صنعتی، از پویایی سیستم استفاده کرد. شواهد دال بر این است که پویایی سیستم می تواند به درک و فهم محیط های پیچیده کمک کند (بارلاس و یاسارکان،2006).

شی و گیل (2005) بیان می دارند روش شناسي پويايي سيستم به دنبال به كارگيري تمام جزئيات داخلي، خارجي يا تصادفي محيط حقيقي براي پيش بيني در مدت زمان كوتاه نيست، بلکه بررسي الگوي رفتاري و پويايي سيستم حقيقي در بلند مدت را مدنظر دارد. همچنین يكي از اهداف مدل سازي سيستم هاي پويا بررسي سياست هاي بالقوه مختلف براي بهبود عملكرد سيستم است. از بين اين سياست ها، سياستي كه بهترين نتايج را ارائه دهد براي اجرا در سيستم انتخاب مي شود. والچوس و همکاران (2007) عنوان می دارند پویایی شناسی سیستم برای مسایل مدیریتی پویا و بلندمدت طراحی شده است و تمرکز آن بر درک فرایندهای فیزیکی، جریان های اطلاعات و تعامل سیاست های مدیریتی است که پویایی متغیرهای مورد نظر ما را می سازد. روابط بین این اجزا، ساختار سیستم را می سازد. ساختار سیستم در طول زمان با عملیات خود الگوی رفتاری پویای سیستم را تولید می کند و توصیف معتبری از فرایند دنیای واقعی ارایه می دهد. هدف کلی از یک مطالعة پویایی شناسی سیستم، درک چرایی و چگونگی پویایی تولید و جستجوی سیاست هایی برای بهبود عملکرد سیستم است. منظور از سیاست ها، قوانین تصمیم گیری در سطح کلان است که توسط مدیران سطح بالا استفاده می شود. به زعم میسزکا و میلینگ (2008) مدل های مبتنی بر رویکرد پویایی سیستم زمان را در نظر مي گيرند و در اين مدل ها ، زمان متغير مستقل مركزي و اصل اساسي سازماندهي است. نقش مركزي مدل هاي پویایی سیستم هم در تئوري و هم در عمل در شبيه سازي، كاربرد آين دسته از مدل ها را روز افزون ساخته است

ويايي شناسي سيستم روشي است كه نظريه بازخورد اطلاعات و كنترل را به منظور بررسي فرايندهاي سازماني بكار مي گيرد. فرض زيربنايي در اين روش آن اسـت كـه مـي تـوان شرايط پيچيده دنياي واقعي را مي توان بر اساس عوامل و جريان هايي از روابط بين آن عوامل تشـريح كرد. تاكيد اصلي روش بر ساختاري است كه بر اساس روابط تعاملي ميان عوامل شكل مي گيرد، چنين ساختاري منجر به رفتاري پويا در سيستم مي شود (رودرگوئز و پائوسر،2004).

ودرگوئز و پائوسر(2004) عقيده دارند كه اساساً مدل هاي پويايي شناسي سيستم به دنبال پـيش بيني رفتار سيستم هستند. به طور كلي دو هدف اصلي كه روش پويايي شناسي سيستم دنبال مي كند، عبارتند از:

1.تشريح رفتار سيستم بر اساس ساختار و رفتار آن

2.پيشنهاد در مورد ايجاد تغييرات در ساختارها، سياست ها و يا هر دو به منظور ايجاد بهبود در رفتار سیستم.

دف مدل سازي به روش پويايي شناسي سيستم رسيدن به ادراكي در مورد نحوه رفتارهاي سيسـتم مي باشد كه بتوان بوسيله آن نسبت به طراحي سياست ها و استراتژي هاي بهبود عملكـرد سيسـتم در گذر زمان اقدام كرد. براي اجراي روش پويايي شناسي سيستم دو رويكرد عمده وجود دارد. رويكرد بـالا به پايين، نظريه محور است و هدف فرايند مدل سازي در ايـن رويكـرد، عمـدتاً تحليـل برخـي مسـائل و آزمايش آنها است. رويكرد پايين به بالا، بيشتر متكي بر داده هاي جمع آوري شده و مسئله محور می باشد (کوپیناسکی،2005).

منابع

Barlas, Y., & Yasarcan, H. (2006). Goal Setting, Evaluation, Learning and Revision: A Dynamic Modeling Approach, Evaluation and Program Planning, 29, 79-87.

Kopainsky, B., 2005. A system dynamics analysis of socio-economic development in lagging Swiss regions. Berichte aus der Volkswirtschaft. Aachen: Shaker-Verlag.

Miczka. S., Milling. P. M., 2008. The diffusion of System Dynamics in Academia. 26th International System Dynamics Conference, Athens

Rodríguez-Ulloa, R., Paucar-Caceres, A., 2004. Soft System Dynamics Methodology (SSDM): A Combination of Soft Systems Methodology (SSM) and System Dynamics (SD), Proceedings of the 22nd International Systems Dynamics Conference, 25–29 July 2004, Oxford, England.

Shi, T., & Gill,R. (2005). Developing effective policies for the sustainable development of ecological agriculture in China: the case study of Jinshan County with a systems dynamics model,Ecological Economics, 53, 223-246.

Vlachos, P. Georgiadis, & E. Iakovou. (2007). “A system dynamics model for dynamic capacity planning of remanufacturing in closed-loop supply chains,” Computers & Operations Research, 34(2), 367-394.