بررسی خطاهای ادراکی در سازمان

فراگرد دریافت و تعبیر و تفسیر محرک های محیطی را ادراک گویند. بطورکلی رفتار فرد بر اساس تعبیر و تفسیر وی از واقعیتی است که مشاهده می کند؛ یعنی رفتار شخص بر مبنای ادراک او از واقعیت است نه خود واقعیت. اغلب افراد از این نکته غافل اند که واقعیتی را که ادراک می کنند؛ با واقعیتی که دیگران ادراک می کنند، متفاوت است.

لزوم بررسی خطاهای رایج در ادراک افراد:

می توان گفت رفتار شخص بر مبنای ادراک او از واقعیت است نه خود واقعیت. اثر این خطاها در سازمان ها بسیار مشهود است، زیرا:

افراد سازمانی همواره یکدیگر را قضاوت می کنند
مدیران باید عملکرد کارکنانشان را ارزیابی کنند
علاوه بر ارزیابی عملکرد سازمان ها باید وفاداری کارکنان را نیز بسنجند

و نیز باید افرادی را استخدام کنند.

انواع خطاهای ادراکی:

1.برخورد کلیشه ای: فرآیند برخورد کلیشه ای، بیانگر دسته بندی افراد بر اساس یک یا دو صفت و استناد ویژگی هایی به آنان است. کلیشه ای عمل کردن بر

جنس • نژاد• سن • مذهب • ملیت و• حرفه استوار است

با این که کلیشه ها به انسان کمک می کنند تا اطلاعات را با سرعت بیشتری تجزیه و تحلیل کنند، ولی خطاهای جدی و قابل توجهی را نیز موجب می شوند.

کلیشه ویژگی های مدیر موفق:
تصور اینکه کارگران مسن به اندازه کارگران جوان علاقه مند به فرصت های ارتقاء و برنامه های کارآموزی نیستند.

خطای هاله ای

تمایل به تحت تاثیر قرار دادن ادراکات خود توسط یک صفت شخصیتی را خطای هاله ای می گویند.
برای مثال اگر کسی خندان و دوست داشتنی باشد ممکن است افراد او را انسانی راستگو و صادق تر از فردی که ترش روست به شمار آورند.

یکی از کاربردهای جدی خطای هاله ای به صورت بالقوه، هنگام ارزیابی عملکرد است. اگر صفت ویژه ای چه مثبت و چه منفی ادراک سرپرست را رنگی از ویژگی های نامربوط ببخشد؛ فراگرد ارزیابی عملکرد می تواند بی نهایت غیر منصفانه و گمراه کننده باشد.

دفاع ادراکی:

گاهی انسان ها با محرک های بسیار تهدید کننده یا گیج کننده ای برخورد می کنند که از ادارک آن ها امتناع می ورزند، این فرآیند، دفاع ادراکی نامیده می شود. دفاع ادراکی به انسان امکان می دهد تا رویدادهایی را که توان برخورد با آن ها را ندارد، نادیده بگیرد و توجهش را به چیزهای دیگر هدایت کند.

انسان ها هنگامی که با محرک های تهدید کننده روبه رو می شوند،

معمولا یکی از واکنش زیر را نشان می دهند:

وجود ادراک را نفی کرده و به تمامی نادیده می گیرد؛

ادراک را تعدیل یا تحریف می کند تا با دیگر اعتقاداتش سازگار و هماهنگ گردد؛

ادراک را پذیرفته و تغییرات مربوط را در سایر اعتقاداتش نیز پذیرا خواهد شد؛

وجود محرک های تهدید آمیز را اذعان می کند ولی از تغییر امتناع می ورزد.

ادراک انتخابی

فراگرد پالایش نظام مند اطلاعات مطلوب آدمی را ادراک انتخابی نامند.

این فراگرد واکنشی اکتسابی است. آدمی از تجربه پیشین خود می آموزد که اطلاعات نامساعد و ناخوشایند را نادیده بگیرد؛ برای مثال بیشتر معلمان فراگرد ادراک انتخابی را در گوش دادن به نظرات دانش آموزان و ارزیابی درسهایشان به کار می برند؛ زیرا از روی تجربۀ گذشته آموخته اند که انتقاد را نادیده انگارند و در نتیجه صادقانه می پندارند که درس هایی که ارائه می دهند عالی است.

نظریه های ضمنی شخصیت

انسان ها برپایه ی تجربه هایی که از برخورد با دیگران به دست آورده اند، به دنبال ایجاد سیستمی هستند که شارح شخصیتشان باشد. شارح شخصیت آدمی هر چه دقیق تر باشد، توان او را در ادراک سریع تر و دقیق تر آسان می کند. نظریه های ضمنی شخصیت می تواند در بهترین صورت برای طبقه بندی افراد به عنوان تخمین اجمالی به کار آید. اگر انسان ها با دقت به مشاهداتشان ادامه دهند ممکن است دریابند که بسیاری از انتظاراتشان نادرست است.

6.فرافکنی: تمایل آدمی به انتساب احساسات و ویژگی هایش به دیگران را فرافکنی می گویند.

فرافکنی گاهی اوقات فراتر از انتساب افکار و احساسات خود به دیگران است. از نظر هل ریگل انسان ها دوست دارند احساسات و ویژگی های منفی خود را به دیگران نسبت دهند. فرافکنی به عنوان یک ساز و کار دفاعی ادراکات آدمی پر از اشتباه است. برای مثال مطالعات نشان می دهد افرادی که صفاتی نظیر خیره سری، آشفتگی و لئامت شدید دارند تمایل بسیاری به ارزیابی بالای دیگران داشته و از ارزیابی اندک خود نیز سرباز می زنند.

7.اثر اولین برخوردها

هنگامی که انسان ها کسانی را برای اولین بار ملاقات می کنند، برای پیش بینی رفتار خود در برخوردهای آینده تصویر و خاطره ای از آن اشخاص در ذهن می نشانند.

بنابر پژوهشی، خاطرات آغازین به طور بارز و موثری پایدار خواهند ماند.
برای مثال در مصاحبه های استخدامی، مصاحبه کنندگان خاطره نسبتا پایداری از متقاضی در سه چهار دقیقه ی اول پیدا می کنند و آثار منفی اولیه برای تغییر یافتن، به اطلاعات مطلوب فراوان نیاز دارد.

پذیرش اینکه آثار اولیه تأثیر فوق العاده و پایدار بر ارزیابی های آدمی داشته باشد را “اثر تقدم یا رجحان” می نامند. اثر رجحان چرایی تاثیر زیاد چند روز اول کار را بر نگرش ها و عملکرد کارکنان جدید تشریح می کند.

گزیده ای از خدمات تحلیلی قابل ارائه ( کمی و کیفی) آکادمی تحلیل دکتر طالعی فر با استفاده از کادری مجرب و زبده

1.تحلیل روایی و پایایی انواع پرسشنامه های استاندارد مرتبط با موضوع درخواست دهنده

2. تحلیل های توصیفی (تهیه انواع جداول فراوانی، محاسبه انواع آماره های توصیفی پراکندگی و مرکزی، تهیه انواع نمودارهای آماری (نموداری کیفی و کمی))

3. تحلیل های استنباطی ( تحلیل واریانس، آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، تحلیل های رگرسیون و همبستگی، تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و …).

4. مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر

5.تحلیل های مرتبط با تکنیک های تصمیم گیری (تک یا چند معیاره)

6. تحلیل پویایی سیستم (مدلسازی، اعتبارسنجی رفتار مدل، شبیه سازی متغیرهای کلیدی مدل، سناریوسازی)

7.تحلیل گراندد تئوری (داده بنیاد)

8.تحلیل تم (تحلیل مضمون)

9.تحلیل محتوا

10.پدیدار شناسی

و…..